Blog
Wpływ smogu na zdrowie – część II
Powietrze w miastach jest oczyszczane z pyłów przez wiatr, który rozrzedza zanieczyszczenie i przez deszcz, który pochłania zawieszone w powietrzu cząstki i umożliwia ich spłukanie kanałami ściekowymi. Z tego powodu powietrze najbardziej zanieczyszczone jest w miastach geograficznie osłoniętych przed wiatrem przez wzniesienia. Duże zagęszczenie wysokiej zabudowy również znacznie ogranicza przewietrzanie miast, co często jest potocznie opisywane jako „stojące powietrze” odczuwane w centrum, ale nie na przedmieściach. W okresie suchym i zimą (kiedy deszcz jest zastąpiony przez śnieg) narażenie na pyliste składniki smogu jest największe, zatem rośnie też odczuwalność opisanych w poprzednim tekście objawów.
Rozpuszczalne zanieczyszczenia powietrza to gazy i pary. Wśród gazów największe znaczenie dla zdrowia mają czad i tlenki kwasowe. Czad (CO) powstaje, kiedy dochodzi do spalania paliwa z niedoborem tlenu. Jest to bezbarwny i bezwonny gaz, który w trwały sposób łączy się z hemoglobiną w czerwonych krwinkach i uniemożliwia poprawny transport tlenu przez krew. W wysokich stężeniach powoduje ostre zatrucie, nazywane zaczadzeniem. Objawia się ono nagłą utratą przytomności. Ponieważ utrata świadomości następuje bardzo gwałtownie, ofiara zaczadzenia często nie ma szans na wezwanie pomocy, a postępujące niedotlenienie prowadzi do śmierci. To zagrożenie występuje jednak jedynie w zamkniętych pomieszczeniach, w której pracują wadliwe, lub niewłaściwie opalane piece. Na otwartym powietrzu stężenie czadu nie osiąga poziomów prowadzących do ostrego zatrucia. Nie oznacza to jednak, że dla przechodniów wydobywający się z kominów czad jest niegroźny. Długa ekspozycja na niskie stężenia czadu może prowadzić do rozwinięcia się Przewlekłego Zatrucia Czadem[1],[2]. Ponieważ czad upośledza zdolność krwi do transportowania tlenu, chroniczne zatrucie nim jest tożsame z przewlekłym niedotlenieniem. Objawy są niejednoznaczne i często mylone z innymi schorzeniami. Do najpowszechniejszych należą: bóle głowy, zmieszanie, zadyszka, nudności, przewlekłe zmęczenie i szumy uszne. Objawy tego typu należy skorelować ze wskazaniami poziomu czadu lokalnej stacji Inspektoratu Ochrony Środowiska[3]. Ponieważ organizm bezustannie produkuje nową hemoglobinę, Przewlekłe Zatrucie Czadem ustępuje wkrótce po zakończeniu ekspozycji na podniesione stężenie tego gazu w powietrzu.
(zdjęcie z pixabay)
Tlenki kwasowe powstają wskutek spalania paliw opartych na węglu pochodzenia naturalnego (drewno, węgiel, ropa i jej produkty). Największe znaczenie mają kwasowe tlenki azotu (NO2, NO3), siarki (SO2, SO3) oraz inne, występujące w mniejszych ilościach. Wszystkie w kontakcie z wodą i parą wodną tworzą kwasy. Gdy ta reakcja zachodzi na poziomie chmur, spodziewać się można zakwaszonego deszczu, natomiast jeśli znajdują się przy powierzchni, reagują z wilgocią w przewodach oddechowych. Powoduje to podrażnienie i wysusza śluzówki, co zwiększa ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych i znacznie obniża komfort życia na skażonym obszarze. Nowoczesne elektrownie, huty, zakłady przemysłowe i pojazdy, wyposażone są w katalizatory i pochłaniacze, jednakże w Polsce i na świecie wciąż odnotowuje się podwyższone poziomy tych gazów, co pokazuje, że całkowite wyeliminowanie ich emisji nie jest możliwe bez rezygnacji z użycia paliw opartych na węglu.
Tekst: Mikołaj Cup
[1] L. Knobeloch and R. Jackson, “Recognition of Chronic Carbon Monoxide Poisoning,” Wis. Med. J., no. September/October, pp. 26–29, 1999.
[2] J. Wright, “Chronic and occult carbon monoxide poisoning: we don’t know what we’re missing,” Emerg. Med. J., vol. 19, pp. 386–391, 2002.
[3] http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current